Η ζήλεια είναι μια ανθρώπινη αντίδραση που συνήθως δεν οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα για το άτομο ή το περίγυρο του. Όταν είναι υπερβολική, παρόλα αυτά, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη δυστυχία και δυσκολίες στο ζευγάρι. Στεναχώρια μπορεί να βιώσει το άτομο που έχει τα αισθήματα ζήλειας. Συχνότερα, αυτός που υποφέρει κυρίως είναι αυτός στον οποίο απευθύνεται η ζήλεια και ορίζεται ως το θύμα (Padmal de Silva, 2004). Το αντίκτυπο της ζήλειας σε μια σχέση είναι εντελώς ευμετάβλητο. Σε κάποιες υπάρχει ένα μικρό ρήγμα που δεν κλιμακώνεται σε μια κρίση. Σε άλλες, η αρμονία της σχέσης μπορεί να διαταραχτεί σοβαρά. Σε κάποιες περιπτώσεις καταλήγει σε σοβαρή βία. Ένα ελάχιστο ποσοστό ζευγαριών που αντιμετωπίζει προβλήματα ζήλειας καταφεύγει σε αναζήτηση ενός ειδικού για την αντιμετώπιση της (Padmal de Silva, 2004).
Όπως σημειώνει ο Hupka (1991), σtη δυτική κοινωνία ο γάμος αποτελεί κοινωνικό κλειδί για την καθιέρωση κύρους, οικονομικής ασφάλειας, στέγασης, ανατροφής παιδιών, συντροφικότητας και ερωτικής ζωής. Ένας ερωτικός παρείσακτος απειλεί όλο το οικοδόμημα και έτσι στις δυτικές κοινωνίες τα άτομα αυτά αντιμετωπίζονται με ζήλεια, φόβο και μίσος (Oatley & Jenkins, 2004). Οι άνθρωποι ζηλεύουν όταν κάτι που εκτιμούν πάρα πολύ και το οποίο δυσκολεύτηκαν να το αποκτήσουν απειλείται από έναν παρείσακτο. Η στρατηγική που φαίνεται να είναι πιο βοηθητική στη θεραπεία του προβλήματος της ζήλειας είναι η χρησιμοποίηση θεραπείας ενδυνάμωσης της σχέσης . Το ζευγάρι βοηθιέται να εμπλουτίσει τη σχέση του γενικά. Αυτό περιλαμβάνει τόνωση της σεξουαλικής σχέσης, αν είναι απαραίτητο. Τη στιγμή που ένα ζευγάρι με σοβαρά προβλήματα ζήλειας έρχεται για βοήθεια, φαίνεται ότι όλη η σχέση έχει υποστεί αξιοσημείωτη φθορά. Οι αλληλεπιδράσεις θα γίνουν κατά μεγάλο βαθμό αρνητικές ή αποστρεφόμενες. Η βία ίσως γίνει απειλή ή ακόμα και πράξη. Για αυτό το λόγο είναι ανάγκη για το θεραπευτή να προσπαθήσει να αποτρέψει αυτή την εξέλιξη και να βοηθήσει να χτιστεί και πάλι η σχέση. Για αυτό το λόγο δίνεται προτεραιότητα στην ενδυνάμωση της σχέσης (Padmal de Silva, 2004).
Στην ενδυνάμωσης σχέσης, το ζευγάρι βοηθιέται στο να αναγνωρίσει κοινά ενδιαφέροντα, να ξοδεύει μαζί ποιοτικό χρόνο σε κάποιες δραστηριότητες, να δίνει ο ένας στον άλλο αμοιβαία λεκτική ενίσχυση, και στην έκφραση της εκτίμησης για τον σύντροφο. Η γενική ενδυνάμωση της σχέσης μεταξύ του ζευγαριού μπορεί, σε πολλές περιπτώσεις, να είναι επαρκής με ανεξάρτητη μεσολάβηση και με τις σχετικά με το αίσθημα της ζήλειας συμπεριφορές να αποσύρονται σταδιακά, η σχέση να βελτιώνεται και η εγγύτητα να επιτυγχάνεται. Στα περισσότερα ζευγάρια, όμως, πρόσθετες τεχνικές πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Το ρεπερτόριο των τεχνικών περιλαμβάνει τόσο ατομικές όσο και από κοινού διαμεσολαβήσεις (Padmal de Silva, 2004).
Οι ατομικές τεχνικές θεραπείες της ζήλειας περιλαμβάνουν: έλεγχο θυμού, εκπαίδευση θετικότητας και μεταδοτικότητας, στην οποία ο σύντροφος του θύματος χρειάζεται βοήθεια για να ενδυναμώσει τη θετικότητα του. Αυτή η εκπαίδευση χρειάζεται όταν, μετά από ένα χρονικό διάστημα, τα μέλη του ζευγαριού έχουν απλά αποσυρθεί και υιοθετούν μια παθητική στάση. Ο σύντροφος του ατόμου που ζηλεύει πρέπει επίσης να εκπαιδευτεί στην επικοινωνία, αν η σχέση τους αποπνέει ότι δεν είναι ικανοί να επικοινωνήσουν τα συναισθήματα τους με έναν ελεγχόμενο τρόπο. Άλλη τεχνική είναι η γνωστική θεραπεία. Λανθασμένες πεποιθήσεις που υποστηρίζουν τις αντιδράσεις ζήλειας πρέπει να εξαλειφθούν κατά την θεραπεία. Ακόμη, χρησιμοποιείται η τεχνική της απευαισθητοποίησης. Όταν αυτός που ζηλεύει αναφέρει υψηλής έντασης θυμό ή στεναχώρια που σχετίζεται με ένα ερέθισμα (πχ ο σύντροφος μιλάει με κάποιον ή κοιτάζει προς ο μέρος κάποιου), χρησιμοποιούνται τεχνικές απευαισθητοποίησης είτε με εικόνες είτε με ζωντανά παραδείγματα. Επίσης το παράδειγμα της έκθεσης και της παρεμπόδισης της ανταπόκρισης χρησιμοποιείται σε έμμονες ιδέες και προβλήματα καταναγκασμού, όταν για παράδειγμα, ο σύντροφος έχει την συνήθεια να ψάχνει το πορτοφόλι/τσάντα του συντρόφου. Η τεχνική της παρεμπόδισης των σκέψεων χρησιμοποιείται για ανεπιθύμητες έμμονες ιδέες και στοχεύει στον έλεγχο των σκέψεων ζήλειας (Padmal de Silva, 2004).
Αμοιβαίες τεχνικές θεραπείας μπορεί να ορίζουν ότι συμπεριφορές ζήλειας είναι αποδεκτές μόνο μια συγκεκριμένη στιγμή της ημέρας- για παράδειγμα από τις 7.00 πμ έως τις 7.30 πμ. Αυτό περιορίζει το πρόβλημα και καθιστά ικανό το ζευγάρι να αλληλεπιδρά με πιο φυσιολογικούς τρόπους την υπόλοιπη μέρα. Σημαντική τεχνική είναι η αντιστροφή ρόλων. Στο θύμα ζητείται να επιδείξει συμπεριφορές ζήλειας και στο θύτη να τις βιώσει. Σε αυτό το σενάριο χρειάζονται οδηγίες και επίβλεψη από τον θεραπευτή. Κάποιες φορές αυτή η τεχνική έχει δραματικές αλλαγές. Το άτομο που ζηλεύει αρχίζει να καταλαβαίνει πώς νιώθει ο σύντροφος του. Ακόμη εξερευνώνται και διαπραγματεύονται οι απόψεις της αποκλειστικότητας και της προτεραιότητας και δουλεύονται οι συμπεριφορές στη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Άλλα τεχνική είναι ο θεραπευτής να μάθει στο ζευγάρι ικανότητες λύσης των προβλημάτων και να επαναπροσδιορίσουν την έννοια της ζήλειας (Padmal de Silva, 2004).
Όταν η ζήλεια είναι, εμφανώς, μέρος μιας άλλης διαταραχής, ο σύντροφος που ζηλεύει χρειάζεται να το αναφέρει για την ψυχιατρική αποτίμηση και τη θεραπεία. Συνήθως χορηγούνται φάρμακα. Η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιείται μόνο όταν αποδειχθεί ότι το άτομο πάσχει από άλλη ψυχιατρική διαταραχή (Padmal de Silva, 2004).
Δεν υπάρχει αίσθημα τόσο βαθιά ριζωμένο στην καρδιά του ανθρώπου, όσο η ζήλια,
Ρίτσαρντ Σέρινταν
Oatley Κ. & Jenkins J. (2004). Συγκίνηση, Ερμηνείες και κατανόηση. Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση.
Padmal de Silva (2004). Jealousy in couple relationships. Behaviour Change, 21, 1, 1-13.