Όταν κάποιος άνθρωπος από το οικείο περιβάλλον μας πεθαίνει, έντονα συναισθήματα θλίψης και αναπάντητα ερωτήματα μας κατακλύζουν. Το άτομο βιώνει εκτός από πόνο, φόβο για το μέλλον, ενοχές, θυμό, απελπισία. Η διαχείριση του πόνου και η επιστροφή στη καθημερινότητα δεν είναι εύκολο θέμα. Εξαρτάται από παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα και η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, το είδος της σχέσης με τον θανόντα καθώς επίσης και τους ψυχικούς μηχανισμούς άμυνας. Θα πρέπει να προσθέσουμε ότι όσο πιο νέος είναι ο θανών, τόσο πιο έντονες είναι οι αντιδράσεις θλίψης. Επιπλέον, αν ο θάνατος είναι αναμενόμενος (πχ λόγω χρόνιου νοσήματος), η προσαρμογή είναι ευκολότερη σε σχέση με έναν ξαφνικό, αναπάντεχο θάνατο.
Η ψυχίατρος Kübler-Ross όρισε τα 5 στάδια του πένθους. Τα στάδια αυτά αποτελούν τις συχνότερες ψυχικές αντιδράσεις του ατόμου μέχρι να φτάσει στην αποδοχή του συμβάντος αλλά δεν σημαίνει πως κάθε άνθρωπος που περνά πένθος θα τα βιώσει επακριβώς και με αυστηρή χρονολογική σειρά καθώς κάθε περίπτωση είναι μοναδική. Τα στάδια αυτά είναι τα εξής:
Þ Άρνηση: Δε συμβαίνει αυτό σε εμένα.
Þ Θυμός: Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;
Þ Διαπραγμάτευση: Σκέψεις που κάνει το άτομο για το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά τα πράγματα ώστε να αποφευχθεί η απώλεια. Συχνά εμφανίζονται ενοχές για όσα δεν έκανε ο ίδιος για να αλλάξει τη κατάσταση ή ακόμα και ενοχές που ο ίδιος ζει.
Þ Κατάθλιψη: Το άτομο συνειδητοποιήσει την απώλεια και τη μονιμότητα αυτής.
Þ Αποδοχή: Νέα πραγματικότητα. Το άτομο συμφιλιώνεται με την απώλεια και μαθαίνει να ζει με αυτήν.
Το στάδιο της αποδοχής απαιτεί έκφραση των συναισθημάτων πόνου και υποστηρικτικό κοινωνικό πλαίσιο. Αν η περίοδος θλίψης είναι παρατεταμένη και το άτομο αρνείται να αποδεχθεί το γεγονός, πιθανόν να χρειαστεί τη βοήθεια ειδικού ώστε να μπορέσει να επιστρέψει λειτουργικός στη καθημερινότητα του. Είναι πιθανό, όταν το άτομο δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα να αναπτύξει χρόνια κατάθλιψη λόγω της απώλειας (Hensley, Slonimski, Uhlenhuth, Clayton, 2008). Πολλές φορές δεν είναι εύκολα διακριτό πότε το πένθος είναι φυσιολογικό και πότε όχι. Υπάρχουν όμως κάποια συμπτώματα, όπως έντονα συναισθήματα ενοχής, σκέψεις αυτοκτονίας, ψυχοκινητική επιβράδυνση, λειτουργική εξασθένηση και ψευδαισθήσεις, τα οποία είναι συμπτώματα που συμβαίνουν μόνο στην κατάθλιψη και τότε κρίνεται αναγκαία η παρέμβαση ειδικού (DSM-IV-TR, 2000).
ΤΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Ο θάνατος είναι μια πρόκληση.
Μας λέει να μη χάνουμε χρόνο.
Μας λέει να πούμε ο ένας στον άλλον,
τώρα αμέσως,
ότι αγαπάμε ο ένας τον άλλον,
Hensley P. L. , Slonimski C. K. , Uhlenhuth E. H., Clayton P. J. (2008). Escitalopram: An open-label study of bereavement-related depression and grief. 142-149