Στη χώρα μας όπου από την εισαγωγή του παιδιού στο δημοτικό σχολείο μέχρι και το τέλος του Λυκείου, γονείς και δάσκαλοι πιέζουν τα παιδιά να διαβάσουν, να αποστηθίσουν. Στερούν πολύτιμο χρόνο που θα έπρεπε να αφιερώσουν στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία και εμφυτεύουν στο μυαλό του παιδιού πως η αξία του και η πορεία της ζωής του εξαρτάται από τους βαθμούς του και την σχολική του απόδοση.
Είναι λογικό, λοιπόν, και αναπόφευκτο, οι πανελλήνιες να αποτελούν ένα έντονο και πολύ στρεσογόνο γεγονός για τους εφήβους. Τα επίπεδα του άγχους διαφέρουν από άτομο σε άτομο και ανά περίπτωση. Από τη μια πλευρά υπάρχει το παραγωγικό άγχος, το οποίο κινητοποιεί το άτομο ώστε να προσπαθήσει για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Από την άλλη πλευρά υπάρχει το μη παραγωγικό, παθολογικό άγχος. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει ένταση, νευρικότητα και συχνά δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να ανασύρει πληροφορίες από την μνήμη του. Συχνά παρατηρείται πανικός, τρέμουλο και ταχυπαλμίες. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι φορές που το έντονο άγχος σχετίζεται με προβλήματα ύπνου, πονοκεφάλους και πόνους στο στομάχι.
Γιατί όμως ένας μαθητής νιώθει όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα; Όπως αναφέραμε, το εκπαιδευτικό σύστημα έχει συσχετίσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων με την μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού. Αυτό είναι σίγουρα μια λανθασμένη πεποίθηση. Σίγουρα θα έχετε παρατηρήσει πως άνθρωποι με πτυχία δεν είχαν εξέλιξη και άνθρωποι χειρώνακτες ακολουθούν μια αξιοθαύμαστη και αξιοζήλευτη πορεία ζωής.
Ακόμη, υπάρχει η πίεση από τους σημαντικούς Άλλους (γονείς, δάσκαλοι). Πολλές φορές πιέζουμε τα παιδιά να ακολουθήσουν ένα δρόμο για να καλύψουμε δικές μας ανάγκες. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε έναν γονέα να λέει «Αφού δε κατάφερα εγώ να γίνω γιατρός/δικηγόρος κοκ, ας γίνει το παιδί μου». Είναι όμως αυτό όνειρο και επιθυμία και του παιδιού; Ακόμη και αν καταφέρει ένα παιδί να πραγματοποιήσει αυτή την ανάγκη του γονιού, υπάρχει πιθανότητα είτε να μην πετύχει στη καριέρα του, είτε να πετύχει με κόστος τη προσωπική του ευτυχία.
Άλλος λόγος πίεσης του γονέα προς το παιδί, είναι το κοινωνικό status που προσδίδει κάθε σχολή. Αρέσει πολύ στους γονείς να παινεύονται πως το παιδί τους πέτυχε σε μια σχολή με «κύρος». Αλλά ας σκεφτούμε καλύτερα... Επιπλέον μια υψηλόβαθμη σχολή δεν εξασφαλίζει απαραίτητα μια θέση εργασίας ούτε υψηλές οικονομικές αποδοχές.
Στο προκείμενο, λοιπόν. Το άγχος που πολλές φορές εμείς δημιουργούμε στα παιδιά, μπορεί να επηρεάσει τις αποδόσεις του, ανεξάρτητα από την προετοιμασία που το ίδιο έχει κάνει. Το άγχος μπορεί να «τυφλώσει». Υπάρχει πιθανότητα το παιδί να ερμηνεύσει λανθασμένα τις ερωτήσεις. Μπορεί να προκαλέσει αδυναμία ανάσυρσης από τη μνήμη όσων χρειάζεται για να δώσει τη σωστή απάντηση.
Εκτός λοιπόν από την κατάλληλη προετοιμασία, χρειάζεται ηρεμία, μεθοδικότητα, αυτοπεποίθηση και ρεαλιστικές προσδοκίες.
Αν την στιγμή των εξετάσεων ο μαθητής νιώσει πως ένα μαύρο πανί έχει σβήσει κάθε πληροφορία από το μυαλό του τότε καλό είναι να πάρει βαθιές αναπνοές με ρυθμό (εισπνοή από τη μύτη-εκπνοή από το στόμα). Η σωστή αναπνοή είναι μια απλή αλλά αποτελεσματική τεχνική χαλάρωσης. Ακόμη θα μπορούσε να κλείσει για λίγα δευτερόλεπτα τα μάτια του, να σκεφτεί κάτι ευχάριστο και να πει στον εαυτό του πως έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Οι προσδοκίες του πρέπει να είναι ρεαλιστικές. Δε μπορεί να πιστεύει πως θα πετύχει υψηλούς βαθμούς αν καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς δεν δούλεψε για αυτό.
Οι βαθμοί δεν καθρεπτίζουν την αξία κανενός. Δεν προεξοφλούν την πορεία του στη ζωή. Είναι απλά μια «εικόνα» για το πόσο καλά απέδωσε ο μαθητής στην εκπαιδευτική ύλη. Η εκπαίδευση δεν είναι το ίδιο με την παιδεία. Η παιδεία θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει πολύ περισσότερο. Και εξάλλου, μην ξεχνάτε πως η ζωή δίνει πάντα δεύτερες ευκαιρίες!
ΤΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
«Η εκπαίδευση που παίρνουμε από τις συνθήκες της ζωής είναι ανώτερη από τη διδασκαλία του σχολείου.»
Σενέκας