Το αλκοόλ είναι μια από τις ευρύτερα χρησιμοποιούμενες ψυχοδραστικές ουσίες. Σε μικρές ποσότητες το αλκοόλ είναι μια ουσία που ελκύει τόσο τις καταστροφικές τάσεις (όπως η απρόσεχτη οδήγηση) όσο και τις θετικές (για παράδειγμα, κοινωνική απελευθέρωση ή αύξηση ευφορίας). Το είδος των αποτελεσμάτων που προκαλεί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου. Έτσι, σε ένα επιθετικό άτομο μπορεί να αυξηθούν τα βίαια χαρακτηριστικά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα χαρακτηριστικά αυτά αδρανοποιούνται, όπως συμβαίνει με τα άτολμα άτομα, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις τείνουν να βελτιώσουν τις κοινωνικές σχέσεις τους (Marti et al., 2000).
Το αλκοόλ είναι κατασταλτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Λαμβανόμενο τακτικά σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσει αίσθημα θλίψης. Επεισόδια απόσυρσης ή σχετικής απόσυρσης μπορεί να οδηγήσουν σε ευερεθιστότητα και νευρικότητα, συμπεριλαμβανομένου και του άγχους. Όσο περισσότερο πίνει κανείς, τόσο πιθανότερο είναι να υπάρξουν αυτά τα συμπτώματα. Η κατάθλιψη είναι μια από τις διαταραχές της διάθεσης προκαλούμενη από το αλκοόλ (Gelder et al., 2007).
Ανήκει στις διαταραχές του συναισθήματος και εκφράζεται με μαλακά ή σοβαρά κλινικά συμπτώματα. Η κλινική κατάθλιψη είναι μια κοινή διαταραχή διάθεσης στη ψυχολογία και στη ψυχιατρική, στην οποία η απόλαυση της ζωής και της δυνατότητας του ατόμου να λειτουργήσει κοινωνικά και σε καθημερινά θέματα αναστατώνεται από έντονη θλίψη, μελαγχολία, μούδιασμα, ή και απελπισία (Παγοροπούλου, 2000).
Μερικά από τα συμπτώματα που έχουν οι άνθρωποι που υποφέρουν από κατάθλιψη είναι τα εξής: καταθλιπτική διάθεση ή θλίψη, έλλειψη ενέργειας και αίσθημα ότι κουράζεται όλη την ώρα, απόσυρση από τους φίλους και την οικογένεια, οξυθυμία, θυμό, ή ανησυχία, ανικανότητα να συγκεντρωθούν, απώλεια βάρους, σημαντική αλλαγή ύπνου (ανικανότητα να πέσει κοιμηθεί ή να σηκωθεί το πρωί), συναισθήματα ενοχής ή αναξιοσύνης, απαισιοδοξία και αδιαφορία (δεν φροντίζουν τίποτα στο παρόν ή το μέλλον), σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας (Stanley Lesse, 1983).
Υπάρχει η πεποίθηση ότι η κατανάλωση οινοπνεύματος σχετίζεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Για την υπόθεση αυτή έχουν γίνει αρκετές έρευνες.
Στην έρευνα των Murphy et al. τα αποτελέσματα συμφωνούν με την άποψη που δείχνει ότι οι σπουδαστές που δοκιμάζουν αλκοόλ, παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και πίεσης. Υποθέτουν ότι υπάρχει θετική γραμμική σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση και την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων και γι’ αυτό διάφορα προγράμματα που στοχεύουν στη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων ψυχιατρικών συμπτωμάτων συμφωνούν με μια προσέγγιση μείωσης της κατάχρησης οινοπνεύματος, φανερώνοντας πως υπάρχει σχέση μεταξύ τους (Murphy et al., 2006).
Τα υψηλά επίπεδα καταθλιπτικών συμπτωμάτων μεταξύ των ατόμων που κάνουν υπερκατανάλωση οινοπνεύματος μπορεί να είναι αποτέλεσμα των επιρροών σχεδίου χρήσης αλκοόλ στη κατάθλιψη (ουσία που αλλάζει τη διάθεση) αλλά και σε ποικίλους μηχανισμούς (κοινωνικό-οικονομικοί παράγοντες) και των προσδοκιών έκβασης του ατόμου. Έχει διαπιστωθεί πως οι γυναίκες κάνουν χρήση αλκοόλ για να αντιμετωπίσουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Θα ήταν ενδιαφέρον, λοιπόν, να εξεταστεί αν τα καταθλιπτικά συμπτώματα έχουν προγνωστική σημασία για την ανθυγιεινή κατανάλωση αλκοόλ (Palfai et al., 2007). Εν κατακλείδι, η εμφάνιση κατάθλιψης και η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος μπορούν να συσχετιστούν. Η γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία χρησιμοποιεί τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς, και ενσωματώνει και διαδικασίες που είναι σχεδιασμένες να αλλάξουν τις δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις. Ο θεραπευτής προσπαθεί να βοηθήσει τον πελάτη να ελέγξει διαταρακτικές συγκινησιακές αντιδράσεις, όπως η κατάθλιψη, διδάσκοντας του πιο αποτελεσματικούς τρόπους ερμηνείας και θεώρησης των εμπειριών (Atkinson et al., 2004).
Για παράδειγμα, τα καταθλιπτικά άτομα έχουν τη τάση να ερμηνεύουν τα γεγονότα από αρνητική και αυτοκριτική σκοπιά. Αναμένουν να αποτύχουν και όχι να επιτύχουν και όταν εκτιμούν την απόδοση τους, τείνουν να μεγιστοποιούν τις αποτυχίες και να ελαχιστοποιούν τις επιτυχίες. Στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, οι γνωστικοί-συμπεριφοριστές θεραπευτές προσπαθούν να βοηθήσουν τους πελάτες τους να αναγνωρίζουν τις παραμορφώσεις της σκέψης τους και να την αλλάξουν ώστε να ταιριάζει περισσότερο με την πραγματικότητα (Atkinson et al., 2004).
Το άτομο για να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του, πρέπει να τροποποιήσει τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις του για την έκβαση των πράξεων του, να τροποποιήσει τις προσδοκίες του. Συγκεκριμένα για τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, μετατρέποντας τις θετικές πεποιθήσεις για το αλκοόλ σε αρνητικές, μπορούμε να πετύχουμε μείωση της κατανάλωσης οινοπνεύματος.
ΤΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Η δύναμη του μυαλού αποχαυνώνεται και διαρρέει και εξαντλείται με τις συνεχείς οινοποσίες, Χρυσόστομος
Atkinson et al. (2004). Εισαγωγή στη ψυχολογία του Hilgard. Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση.
Gelder et al. (2007). New Oxford Textbook of Psychiatry. Αθήνα, εκδόσεις Πασχαλίδης.
Marti et al. (2000). Σύγχρονη Ψυχολογία. Αθήνα, Ευρωεκδοτική.
Murphy et al. (2006). Alcohol consumption, alcohol related problems and quality of life among college students. Vol 47,1, 110-121.
Palfai et al. (2007). Depressive symptoms and subsequent alcohol use and problems. A prospective study of medical inpatients with unhealthy alcohol use. Vol 68, 5, 673-680.
Stanley Lesse (1983). Masked depression. USA: New York.
Παγοροπούλου Α. (2000). Η γεροντική κατάθλιψη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.