Ο Horace Mann, Αμερικανός λόγιος και πολιτικός υποστηρίζει ότι κάνουμε περισσότερο καλό στον εαυτό μας όταν κάνουμε κάτι για τους άλλους. Είναι έτσι όμως τα πράγματα;
Έρευνες σε ποικίλα δείγματα (ενήλικες, παιδιά) αλλά και με διάφορες μεθόδους καταδεικνύουν πως οι ευτυχέστεροι άνθρωποι είναι αυτοί που δίνουν περισσότερα. H προσφορά σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά ευτυχίας και όλο αυτό λειτουργεί με έναν κυκλικό ρυθμό (Anik et al., 2009).
Το να βοηθάς τους άλλους έχει αμέτρητες μορφές. Κάποιος μπορεί να δώσει χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό ενώ κάποιος άλλος μπορεί να σταματήσει στην Εθνική να βοηθήσει έναν οδηγό που έχει υποστεί βλάβη το αυτοκίνητο του. Επιπροσθέτως, η προσφορά βοήθειας δεν έχει πάντοτε αλτρουιστικά κίνητρα. Κάποιος μπορεί να βοηθήσει νιώθοντας βαθιά ενσυναίσθηση για τον συνάνθρωπο του, ενώ κάποιος άλλος παρέχει την βοήθεια του αποσκοπώντας σε ιδιοτελή όφελος (δημόσια αναγνώριση, φοροαπαλλαγή κοκ).
Υπάρχουν ψυχολογικά οφέλη από την προσφορά; Πράγματι, κοινωνικοί επιστήμονες καταδεικνύουν πως το να δίνεις σε κάνει να αισθάνεσαι όμορφα. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι στόχος ζωής είναι να επιτευχθεί ευδαιμονία. Ο όρος αυτός είναι στενά συνδεδεμένος με αυτό που αποκαλούμε σήμερα ευτυχία. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η ευδαιμονία είναι πολύ περισσότερα από μια ηδονική εμπειρία. Ευδαιμονία είναι μια κατάσταση στην οποία ένα άτομο βιώνει την ευτυχία από την επιτυχή εκτέλεση των ηθικών καθηκόντων του. Υπάρχουν αποδείξεις μέσω νευροαπεικόνισης ότι το να δίνεις χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς οδηγεί σε παρόμοια εγκεφαλική δραστηριότητα στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Το να «δίνεις» παρέχει εκ φύσεως μια επιβράβευση (Anik et al., 2009).
Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Meier και Stutzer θεωρούν πως ο εθελοντισμός αυξάνει την ικανοποίηση από την ζωή. Υψηλοτέρα επίπεδα εθελοντισμού σχετίζονται με υψηλοτέρα επίπεδα συνολικής ευχαρίστησης από την ζωή. Οι ευτυχέστεροι άνθρωποι προσφέρουν περισσότερα και το να δίνεις περισσότερα κάνει τον δότη πιο ευτυχισμένο λειτουργώντας σε ένα βρόχο θετικής ανάδρασης (Anik et al., 2009).
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την αιμοδοσία, το να δώσει κανείς το αίμα του φαντάζει δύσκολο παρόλο που οι περισσότεροι παραδέχονται και αναγνωρίζουν πως η αιμοδοσία αποτελεί μια αξιόλογη πράξη. Η αιμοδοσία χαρακτηρίζεται ως ένα περίεργο είδος δώρου. Ο τρόπος με τον οποίο δίνεται και η προσωπική φύση αυτού που δίνεται το κάνει διαφορετικό από άλλες αλτρουιστικές πράξεις όπως το να δίνει κανείς χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό (Masser et al., 2008). Θα μπορούσε κανείς να γίνει ευκολότερα εθελοντής αιμοδότης αν αναλογιστεί τα οφέλη που θα αποκομίσει ο ίδιος ως δότης, εκτός από τα οφέλη που έχει ο δέκτης αυτής της ζωτικής σημασίας πράξης. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά.
Σε αυτό το σημείο θα εστιάσουμε στα ψυχολογικά οφέλη που έχει η εθελοντική αιμοδοσία. Ο εθελοντισμός κάνει το άτομο να νιώθει όμορφα. Ποιος δε θα ήταν ευτυχής γνωρίζοντας πως δίνοντας λίγο από το αίμα του, μπορεί να σώσει μια ανθρώπινη ζωή; Επιπλέον, το άτομο έχει την ηρεμία πως αν ο ίδιος αλλά και κάποιος οικείος του χρειαστεί αίμα, αυτό θα είναι άμεσα διαθέσιμο.
Ακόμη, στις μέρες μας όπου οι κοινωνικές διακρίσεις είναι πανταχού παρών, η αιμοδοσία τις εξαλείφει. Δότης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως χρώματος, κοινωνικής θέσης, πολιτικών πεποιθήσεων κοκ. Αυτό δίνει στο άτομο ένα αίσθημα ισότητας αλλά και αυταξίας αφού έχει προσφέρει κάτι τόσο σπουδαίο στην κοινωνία. Και στην κοινωνία όπου ο εθελοντισμός είναι στο «αίμα» της, υπάρχει μια αίσθηση πληρότητας. Αυτό το «δούναι και λαβείν» είναι σημαντικό καθώς ο καθένας από δότης μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε λήπτης.
Εκτός όμως από τα ψυχολογικά οφέλη, ποια είναι τα οφέλη για τον οργανισμό του δότη; Εν αρχή, γίνεται ένας έλεγχος για την γενικότερη υγεία του πιθανού δότη. Πριν από την αιμοδοσία δίνεται ένα μικρό ιστορικό υγείας. Οι δότες ενημερώνονται για θέματα όπως η αρτηριακή πίεση, ο παλμός, η θερμοκρασία του σώματος, η χοληστερόλη και τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης. Επιπλέον γίνεται έλεγχος για τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα όπως είναι η ηπατίτιδα και το AIDS. Με αυτό τον τρόπο γίνεται σαφές πως αν ο δότης βρίσκεται σε κίνδυνο, ενημερώνεται κ μπορεί να αναζητήσει ιατρική φροντίδα.
Στη σελίδα www.livestrong.com, αναφέρονται ως άλλα πιθανά οφέλη της αιμοδοσίας τα παρακάτω:
Ø Μείωση επιπέδων σιδήρου στον οργανισμό. Ο σίδηρος πέρα από ένα ορισμένο επίπεδο σχετίζεται με καρκίνο και εμφράγματα. Η υπερφόρτωση σιδήρου δημιουργεί ελεύθερες ρίζες, οι οποίες ευθύνονται για την πρόκληση κυτταρικών αλλαγών που διαταράσσουν την φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί σε άνδρες και γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση (οι γυναίκες ρίχνουν τα επίπεδα σιδήρου μέσω της τακτικής έμμηνου ρύσεως).
Ø Μείωση χοληστερόλης. Φυσικά οι αλλαγές στην διατροφή μας και στο τρόπο ζωής μας είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι για την μείωση της χοληστερόλης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις πως η αιμοδοσία μειώνει τα επίπεδα χοληστερόλης του δότη.
Ø Απώλεια βάρους. Αν και ο δότης μπορεί να χάσει λίγο βάρος και να κάψει κάποιες θερμίδες, δε πρέπει να θεωρήσουμε την αιμοδοσία ως εργαλείο απώλειας βάρους. Όταν κάποιος δίνει αίμα, χάνει μια πίντα αίματος (ζυγίζει περίπου ένα κιλό). Ωστόσο μην περιμένετε να δείτε κάποια διαφορά στα ρούχα σας. Το βάρος θα επανέλθει σύντομα και συνίσταται μετά την διαδικασία ο δότης να πίνει πολλά υγρά και να τρώει κάποιο σνακ. Το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια αναφέρει ότι οι δότες καίνε περίπου 650 θερμίδες/φορά. Θα πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι πρέπει να περάσουν 56 μέρες προτού δώσετε αίμα ξανά.
Εν κατακλείδι, στην εποχή που κυριαρχεί η επιστήμη και σχεδόν τα πάντα μπορούν να αντικατασταθούν από τις μηχανές, αυτό το δώρο μπορεί να το προσφέρει μόνο ο άνθρωπος. Ένας άνθρωπος με καλή καρδιά. Και όλη αυτή η προσφορά «γυρνάει» στον ίδιο.
Κίνητρα για αιμοδοσία
Σε αυτό το σημείο, όσον αφορά την ψυχολογία του αιμοδότη, καλό είναι να αναφέρουμε πως αρκετοί είναι αυτοί που ενώ έχουν την θέληση να προσφέρουν το αίμα τους, φοβούνται. Οι συχνότεροι παράγοντες που προκαλούν φόβο είναι η θέα του αίματος και το τσίμπημα από την βελόνα. Οι τρόποι που βρέθηκαν πιο αποδοτικοί για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων είναι το να νιώσει το άτομο άνετα με διάφορους τρόπους όπως χρήση κλιματισμού, απαλή μουσική, εξήγηση εκ των προτέρων ότι ο πόνος της βελόνας είναι μηδαμινός ειδικά αν σκεφτούν τι δώρο προσφέρουν στους συνανθρώπους τους. Κάποιες φορές παρατηρήθηκε πως το κέρασμα καφέ και σνακ μετά την όλη διαδικασία βοηθούσε το άτομο (Veeraraghavan, 2013). Αρκετοί είναι αυτοί που κινητοποιούνται όταν τους παρέχονται «Κάρτες Δότη». Οι κάρτες δότη είναι ένα κίνητρο αφού παρέχεται δωρεάν αίμα στο δότη και τους οικείους του, εφόσον χρειαστεί. Άλλα κίνητρα μπορεί να είναι κάποιες τιμητικές διακρίσεις στο δότη για την προσφορά του, γνωστοποιώντας πόσες ζωές σώθηκαν μέσω του ιδίου, οργάνωση εκδηλώσεων με σκοπό την μαζική αιμοδοσία αλλά και παροχή σημαδιών προσφοράς (κονκάρδες, αυτοκόλλητα αυτοκινήτου κοκ) (Veeraraghavan, 2013).
Και όταν κάποιος προσφέρει μια φορά πώς η ψυχολογία βοηθήσει κάποιο δότη να επαναλάβει την διαδικασία; Ενημέρωση του δότη για το τι σημαίνει και πόσο σημαντικό είναι. Πρέπει να δώσουμε έμφαση στο πρότυπο ηθικής (Masser et al., 2008). Λίγος χρόνος από τη μεριά του δότη, εξαλείφει πολύ πόνο για το άτομο που χρειάζεται αίμα αλλά και για την οικογένεια του καθώς είναι θέμα ζωτικής σημασίας. Καθιερωμένος δότης νοείται εκείνος που θεωρεί εύκολη την διαδικασία και την απολαμβάνει, έχει εσωτερικά κίνητρα και το πράττει ακόμα και όταν πρέπει να ξοδέψει χρόνο βάζοντας στην άκρη κάποια αγαπημένη του δραστηριότητα (Masser et al., 2008).
ΤΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Μια καλή άσκηση για την καρδιά είναι να σκύψεις και να βοηθήσεις κάποιον να σηκωθεί, John Andrew Holmes
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Anik et al., (2009). Feeling good about giving. The benefits (and costs) of self-interested. Charitable behavior. Harvard Business School.
Masser et al., (2008). The psychology of Blood donation: Current Research and Future Directions. Transfusion Medicine Reviews 22 (3), 215-233
Veeraraghavan, (2013). Post blood donation psychology in blood donors. International Journal of Basic and Applied Medical Sciences, pp 183-185
Ιστοσελίδες